Planten houden van gelijkmatigheid

Een kasplant die altijd de meest ideale omstandigheden krijgt, wordt niet de sterkste plant. Af en toe wat te veel licht, warmte of koude, licht watergebrek; het zijn allemaal omstandigheden die bevorderen dat de plant afweerstoffen gaat aanmaken om zich te beschermen tegen ongunstige omstandigheden en daardoor sterker wordt.

Maar eigenlijk hoeft de teler daar meestal niet op te letten. Het is juist ingewikkelder om tot een zo gelijkmatig mogelijk klimaat te komen. Want planten houden van gelijkmatigheid. Bij wisselende omstandigheden moeten ze steeds moeite doen om zich aan te passen, en dat kost energie, en dus productie.

Hittestress, lichtstress en droogtestress kunnen allemaal leiden tot (soms sterk) productieverlies. Vaak hangen deze soorten stress samen. Bij een heel hoge instraling komen ze regelmatig tegelijkertijd voor. Voor een goed begrip bespreken we ze toch afzonderlijk.

Hittestress

Alle chemische processen in de plant zijn sterk afhankelijk van de temperatuur. Als het koud is, verlopen ze langzaam. Naarmate de temperatuur stijgt, gaan ze sneller tot een bepaald maximum is bereikt. Daarboven kan schade optreden: de fotosynthese wordt sterk geremd, enzymen en andere eiwitten raken beschadigd en de aanmaak van nieuwe eiwitten wordt belemmerd. Als dat lang duurt, gaat de plant dood. De gevoeligheid voor hitte verschilt per soort, maar temperaturen boven de 40^o C kunnen veel kasplanten niet lang verdragen.

Bij een oplopende temperatuur gaat het gewas meer verdampen, maar daar zit een grens aan. Als de plant niet snel genoeg water aan kan voeren om die verhoogde verdamping op peil te houden, sluit hij zijn huidmondjes. Dat heeft tot gevolg dat de planttemperatuur snel oploopt en dan kan er daadwerkelijke schade ontstaan. Als de teler de mogelijkheden heeft, is verneveling in zulke gevallen de oplossing.

Een speciale vorm van hittestress is slechte zetting. Dat komt al voor bij minder extreme temperaturen. De kwaliteit van stuifmeel gaat dan achteruit. Overigens is dit punt bij weinig siergewassen van belang, maar er zijn uitzonderingen, bijvoorbeeld potplanten met vruchtjes.

Lichtstress

Hittestress komt voor bij een hoge instraling, maar die grote hoeveelheid licht veroorzaakt ook zelf problemen. De eerste fase daarvan heet foto-inhibitie: de plant legt tijdelijk zijn fotosynthese-apparaat stil. Dit is een methode om erger te voorkomen. Als het lichtniveau weer daalt, kan de fotosynthese weer op gang komen.

Maar er zit een grens aan dit verdedigingsmechanisme. Bij voortduren van het te hoge lichtniveau vormen zich vrije radicalen. Dat zijn moleculen die alles in hun buurt beschadigen omdat ze hoog-reactief zijn. Dit leidt tot onherstelbare schade aan celmembranen, enzymen, eiwitten en DNA. Het is een situatie die te allen tijde voorkomen moet worden, want hierdoor krijgt de productie een forse klap en er ontstaat ook zichtbare schade aan de planten, zoals verdroogde en afgestorven bladranden (of zelfs hele bladeren) en bloemen.

Droogtestress

De plant ondervindt droogtestress als de waterbalans niet op orde is. Dat wil zeggen dat de aanvoer niet voldoende is om het waterverlies door verdamping te compenseren. Droogtestress ontstaat als de watergift te wensen overlaat, maar ook als de verdamping zodanig snel verloopt dat de plant het niet meer bij kan houden. Dit gebeurt bij een heet en droog kasklimaat. In extreme gevallen ‘breekt’ de waterkolom in de houtvaten van de plant en ontstaan er dus luchtbellen in de vaten. De aanvoer via zo’n vat stopt dan. De plant heeft wel mechanismen om dat weer op te lossen, maar dat kan alleen als de situatie minder extreem geworden is.

Bij erge droogtestress sluit de plant zijn huidmondjes om nog meer waterverlies te voorkomen. Dit leidt ertoe dat de planttemperatuur oploopt en dat geeft het gevaar van schade door hittestress. Ook droogtestress kan voor een flink deel opgelost worden door middel van verneveling.

Coatings belangrijk hulpmiddel

Coatings en schermdoeken helpen om de situatie in de hand te houden. Bij planten die helemaal geen hoog lichtniveau aankunnen, is ReduSol de aangewezen coating. Gewassen die wat lichttoleranter zijn, kunnen profiteren van het licht zonder bijbehorende hittestress onder ReduHeat, die PAR-licht doorlaat (nodig voor de fotosynthese) en NIR-straling weert (die zorgt voor de opwarming).

Veel gewassen zijn ook gebaat bij diffuus licht: de bovenste bladeren krijgen dan iets minder licht wat het gevaar op lichtstress verkleint. Bladeren onderin krijgen juist meer licht en leveren hun bijdrage aan de productie. Het klimaat onder ReduFuse is gelijkmatige en minder extreem onder andere omdat er geen felle lichtvlekken voorkomen. Juist in zulke vlekken is er sprake van lichtstress. ReduFuse IR tot slot combineert de voordelen van diffuus licht met wering van warmtestraling.